Таш бетиндеги сүрөттөр

Оштун миң жылдык тарыхынын айкын күбөсү болгон петроглифтер Сулайман-Тоонун дээрлик бардык жеринде кездешет. Алар көбүнчө бардык беш чокунун түштүк, чыгыш, түштүк-чыгыш жана түштүк-батыш капталдарында кездешет. Алардын бир бөлүгү жеткиликтүү жайларда, калгандары үңкүрлөрдө жана чуңкурларда жайгашкан. Эң олуттуу эсептөөлөр боюнча тоодо 400гө жакын таш бетиндеги сүрөттөр бар.

Окумуштуулар аларды мазмуну жагынан үч топко бөлөт: антропоморфтук, зооморфтук жана геометриялык белгилер. Петроглифтердин көпчүлүгү – күн белгилери, кресттер, чарчылар, жебелер, дарак сымал сүрөттөр, канаттуулардын издери жана “торлор”.

Кайталангыс петроглифтер да бар. Мисалга алсак, Сулайман-Тоонун батыш жагындагы Ээр чокусунда адам аркандын жардамы менен кармап турган үч аттын жана бири-бирин атып жаткан жаачылардын сүрөтү.

Таш бетиндеги сүрөттөр горизонталдык жана вертикалдык беттерге таш жана металл куралдарынын жардамында уруу, оюу жана жылмалоо техникаларын колдонуу менен түшүрүлгөн. Алар силуэттик, контурдук жана сызыктуу-схемалык түрдө жасалган.

Сулайман-Тоодогу петроглифтер биздин заманга чейинки XV кылымдын ортосунан – биздин замандын VII кылымына чейинки доорго таандык. Сүрөттөрдүн көпчүлүгү коло дооруна таандык. Мисалы, Даван аттарынын жана эчкилеринин сүрөттөрү биздин заманга чейинки I кылымдын аягы – биздин замандын I кылымдын башына таандык.

Даван аттары Араван районундагы Сүрөт-Таш тоосунда жана Ноокат районундагы Абшыр-Сай тоосунда көп кездешет.

Окумуштуулар белгилегендей, белгилердин туруктуу топтому, түрдүү фигуралардын кайталанма белгилер менен болгон композициясы, сыйынуучу жайлар менен тыгыз байланышы жана жайгашкан жерине жараша сүрөттөрдү түшүрүү техникасындагы айырмачылыктар Ош петролгифтеринин өзгөчөлүктөрү болуп саналат. 

Сүрөттөрдүн көпчүлүк бөлүгү заманбап мезгилге таандык, аларда сүрөттөрдүн чийилген датасы жана авторлордун аттарына чейин көрсөтүлгөн. Мындай эң белгилүү петроглифтердин ичинде 1885-жылы чыгыш таануучу Николай Веселовский тарабынан окулган куфи арибинде жазылган жана саманийлер династиясынын эмири Наср ибн Ахмеддин (940-941-жж.) аты түшүрүлгөн петроглиф да бар.