Советтик Ош
Оштун шаардык тарыхы тээ илгери калыптана баштаган. IX-X кылымдарда бул орто кылымдагы сепили бар типтүү шаар болгон, анын айланасында дарбазасы бар шаар жайгашкан. Ал эми XVII-XIX кылымдары Ош татаал көчөлөрү, ызы-чуу базарлары, чайханалары, мечиттердин жана медреселердин топтому бар классикалык чыгыш шаары катары калыптанган.
1876-жылдан тартып, Россия империясынын курамына киргенден кийин “эски шаардын” түштүгүндө (эски базардын аймагы) “жаңы шаар” пайда болуп, тез өнүгө баштаган. Дал ошол шаардын тегерегинде совет мезгилинде Ош шаары өнүккөн.
1938-жылы Кыргызстанга москвалык архитекторлордун тобу учуп келишкен, алардын алдында шаарларды жана шаар тибиндеги кыштактарды куруу жана реконструкциялоо милдети турган. Айтмакчы, 1939-жылы Ош шаары ушундай эле аталыштагы облустун административдик борбору болгон.
1940-жылы Одесса көркөм училищасынын архитектура факультетинин бүтүрүүчүсү, таланттуу архитектор жана сүрөтчү Василий Змиевскийдин жетекчилиги алдындагы “Киргоспроект” трести Ошту куруу жана реконструкциялоо боюнча биринчи пландоо документтерин иштеп чыгат. Архитекторлор Оштун мурунку көрүнүшүн сактоо менен кварталдардын жана эски көчөлөрдүн жайгашуу өзгөчөлүгүн эске алып, көчөлөрүнүн тик бурчтуу жана радиалдык-тегерек торчолору бар шаардын аралашма пландоосун сунуш кылышкан. Шаардын жаңы тарыхы ушинтип башталган.
Турдун локациялары
- Памирге болгон жол Оштон башталат!Оштогу өзгөчө эстеликтердин бири! Памир тракты – дүйнөдөгү эң бийик тоолуу жолдордун бири, 1894-жылы Россия империясынын армиясынын саперлору Мицкевич, Бураковский жана Зараковский тарабынан эски кербен жолдорун бойлой салынган.
- Ош чебиОш чеби 1919-жылы Россия падышалыгы убагындагы мурунку аскер казармаларынын ордуна курулган, “жаңы шаардын” дал борборундагы Курманжан Датка жана Ломоносов көчөлөрүнүн кесилишинде жайгашкан.
- Көпүрөлөр жана Ак-БуураОш – көп сандагы көпүрөлөрдүн жана көпүрөчөлөрдүн шаары. Биз шаарда сейилдеп жүрүп, көпүрөлөрдө сейилдеп жүргөнүбүздү сезбейбиз, алардын алдында көп сандагы каналдар жайгашкан. Көпүрөлөрдүн көпчүлүгү Ак-Буура дарыясында жайгашкан. Ал Оштун борбору менен агып өтүп, шаарды оң жана сол жээкке бөлөт. ХХ кылымдын башында эле Ош ушинтип экиге бөлүнгөн.
- Мозаика доорлордун символу сыяктууОштун айрым имараттарында сакталып калган монументалдык мозаика шаардын тарыхындагы совет мезгилинин визиттик картасы болуп саналат. Ошол мезгилдин рухуна толук канган мозаика паннолору Ошто биринчи жолу 1960-1970-жылдары пайда болгон, ал шаардын башкы реконструкциясы башталган кез болчу.
- Эстеликтер алмашкан доорлордун символу сыяктууОштун борбордук аянтында коммунисттердин жол башчысы Владимир Лениндин эстелиги дагы деле турат, ал 1985-жылдын май айында тургузулган. 11 метр бийиктиктеги эстелик 12 метрлик постаментте көтөрүлгөн. Долбоордун автору совет скульптор-монументчиси Николай Томский эстеликтин ачылышына бир жыл калганда каза болгон.
- Алай тоолорундагы советтик шаарСоветтик Ошко кош келиңиздер! Шаардын азыркы көрүнүшү негизинен совет мезгилде калыптанган. Бул пландарды 1930-жылдардын аягында ишке ашырууга экинчи дүйнөлүк согуш тоскоол болгон. Ошондуктан, Оштун толук негизги реконструкциясы 1949-жылы башталган.
Башка локациялар
-
Асаф ибн Бурхийдин күмбөзү
Асаф ибн Бурхийдин күмбөзү Сулайман-Тоонун түштүк-чыгыш этегинде жайгашкан, XVIII кылымда Фергана архитектура мектебинин салты менен курулган. Тарыхый хроникаларда мазар деп айтылып калган.
-
Базардын тарыхы
Оштун эски базарынын жашы менен шаардын жашы бирдей. Бүгүнкү күндө жергиликтүү базарлардын көпчүлүгү жок болуп кетти, айрымдары өз локацияларын алмаштырды, эски базар гана доорлорду жана…
-
Халмурзай жана Мухаммедбай түрктүн медресеси
Бүгүнкү күндө Навои, Курманжан Датка жана Ленин көчөлөрү менен белгиленген кварталдардан Оштун эски кварталдарынын белгилерин табуу кыйын. Ал өзүнүн тарыхый белгилерин дүркүрөгөн оңдоп-түзөөлөр башталган 1960-жылдары…
-
Памирге болгон жол Оштон башталат!
Оштогу өзгөчө эстеликтердин бири! Памир тракты – дүйнөдөгү эң бийик тоолуу жолдордун бири, 1894-жылы Россия империясынын армиясынын саперлору Мицкевич, Бураковский жана Зараковский тарабынан эски кербен…
-
Алтын базар
Эски базарга болгон саякатты Шейит-Дөбө тарыхый кварталындагы Ленин көчөсү тараптан өтүүчү эски өтмөктөн баштоону сунуштайбыз. Көчөдөн ал жак көрүнбөйт, өтмөк жарнама тактайлары менен тосулуп калган.…
-
Темир усталардын катарлары
Темир усталардын катарлары миң жыл мурункудай эле Ак-Бууранын жээгинде, эски базардын эң колориттүү бөлүгүндө жайгашкан. Ар бир күнү эртең менен бул жерден дөшүгө тийген балканын…
-
Алай тоолорундагы советтик шаар
Советтик Ошко кош келиңиздер! Шаардын азыркы көрүнүшү негизинен совет мезгилде калыптанган. Бул пландарды 1930-жылдардын аягында ишке ашырууга экинчи дүйнөлүк согуш тоскоол болгон. Ошондуктан, Оштун толук…
-
Эң майда мантылар
Майда манты – Ош ашканасынын вегетариандык тамактарынын эң белгилүүсү. Мурун аны көлөмүнө карап, «чычкан-манты» деп аташчу. Элдин арасындагы дагы бир аталышы «эки тыйын манты», анткени…
Аткаруучу өнөктөштөр:
Долбоор өнөктөштөрү:
Инициатор:
